Koncentracja jest procesem polegającym na skupianiu i utrzymywaniu uwagi na wybranych, istotnych w danym momencie działaniach przy jednoczesnym odrzuceniu nadmiaru bodźców i informacji. Umiejętność ta pozwala nam doprowadzić podjęte czynności do końca.
U małych dzieci umiejętność koncentracji uwagi rozwija się w stosunkowo szybkim tempie. Starsze niemowlęta skupiają się przez około 2-3 minuty. Przy czym ich uwaga ma charakter mimowolny. Oznacza to, że przyciągają ją intensywne bodźce zewnętrzne. Dzieje się to wbrew wyraźnej woli niemowlęcia. Około 3 roku życia pojawia się uwaga dowolna, która wymaga już od dziecka świadomego działania. Ten rodzaj koncentracji uwagi rozwija się do około 10 roku życia. Szacuje się, że 3-letnie dzieci potrafią skupić się na zadaniu przez około 10-15 minut, a 4-letnie przez 20. Z kolei 5-6 latki koncentrują się nawet przez 40 minut. Oczywiście wszystko zależy od formy i atrakcyjności danego zajęcia. Nie możemy oczekiwać, że małe dziecko w skupieniu będzie brało udział w lekcjach prowadzonych w formie wykładu. By w pełni wykorzystać swój potencjał najmłodsi potrzebują różnorodnych, opartych na ruchu, doświadczaniu wszystkimi zmysłami, pozbawionych sztywnych ram i monotonii zajęć.
Dla niektórych uczniów skupienie uwagi na dłuższą chwilę stanowi duży problem. Staje się on szczególnie widoczny w klasie pierwszej. Dziecko nie pamięta treści lekcji, ma niedokończone notatki, pracuje wolno bądź szybko i nieuważnie, często jest zamyślone, nie kojarzy pewnych faktów, szybko się męczy, pomimo posiadanej wiedzy popełnia liczne błędy. Przyczyny tych trudności mogą być bardzo zróżnicowane. U około 3-10% tych uczniów występują zaburzenia koncentracji uwagi, klasyfikowane jako ADD (Attention Deficit Disorder). Warto wspomnieć, że objawy te mogą także towarzyszyć dysleksji. Często zdarza się jednak, że trudności w koncentracji uwagi wynikają z bardziej prozaicznych przyczyn – braku odpowiednego treningu bądź czynników zewnętrznych, takich jak hałas czy zbyt wiele kolorów i faktur dookoła dziecka. Nie bez znaczenia pozostają czynniki wewnętrze, jak stres czy złe samopoczucie. Trudna sytuacja rodzinna i związane z nią emocje dziecka także negatywnie wpływają na jego zdolności poznawacze. W ostatnich latach ogromnym problemem stał się także powszechny i często nieograniczony dostęp do urządzeń mobilnych, które dosłownie bombardują dzieci przeróżnymi bodźcami. Ich mózgi przyzwyczajone są więc do ciągłej, wielopłaszczyznowej stymulacji. Przez co bardziej „zwyczajne” zajęcia coraz częściej stają się dla nich mało interesujące.
W celu poprawy koncentracji uwagi u dziecka warto spróbować:
- Zapewnić dziecku dużo aktywności fizycznej w ciągu dnia.
- Dopilnować, by miało wystarczającą ilość snu.
- Ograniczyć czas spędzony przed ekranami urządzeń elektronicznych.
- Zadbać o prawidłową dietę.
- Ograniczyć liczbę zajęć pozalekcyjnych. Pozwolić dziecku na „nudę”.
- Podczas nauki usunąć czynniki rozpraszające – zapewnić ciszę, usunąć niepotrzebne, jaskrawe zabawki czy dekoracje z otoczenia dziecka.
- Trudne zadania wykonywać jako pierwsze.
- Obserwować dziecko. Robić częste przerwy, podczas których przez chwilę będzie mogło się zrelaksować.
- Na co dzień korzystać z zabaw odprężających i rozwijających koncentrację.
Zdarza się, że trudności z koncentracją uwagi nie są przejściowym problemem. Jeśli objawy są nasilone, znaczenie utrudniają dziecku funkcjonowanie, występują we wszystkich sferach życia (w domu, w szkole) i trwają dłużej niż 6 miesięcy warto zwrócić się o pomoc. Wstępną diagnozę można wykonać w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej.
Bibliografia:
- Carter R., Ch., ADHD/ADD Jak pomóc dziecku ogarnąć chaos, Warszawa 2012.
- Portmann R., Schneider E., Zabawy na odprężenie i koncentrację, Kielce 2004.
- Święcicka J., Trening koncentracji uwagi, Warszawa 2009.
