Integracja sensomotoryczna to złożony proces, podczas którego mózg odbiera i przetwarza informacje z różnych zmysłów, a następnie wywołuje pożądaną reakcję ruchową. Rozwój zmysłowo-ruchowy rozpoczyna się w okresie prenatalnym, a najintensywniej przebiega w pierwszych latach życia dziecka. Jest zależny od stopniowego dojrzewania ośrodkowego układu nerwowego, na który ogromny wpływ mają czynniki biologiczne, a także w dużej mierze uwarunkowania środowiskowe.
W prawidłowo przebiegającej ciąży, u płodu stopniowo kształtują się wszystkie narządy. U noworodków można zauważyć pewne cechy integracji zmysłów podstawowych, czyli zmysłu czucia powierzchniowego, głębokiego i równowagi. Ten sposób współdziałania najintensywniej rozwija się w pierwszych miesiącach życia dziecka, które dzięki aktywności ruchowej poznaje siebie i otoczenie oraz odbiera coraz większą ilość bodźców, ucząc się je przetwarzać i wykorzystywać.
W następnym etapie dochodzi do integracji zmysłów podstawowych z kolejnymi narządami. Jeśli rozwój dziecka przebiega prawidłowo, to pod koniec 6. roku życia powinno m.in. wykazywać zdolność do koncentracji i nauki oraz rozumowania abstrakcyjnego, posiadać prawidłową lateralizację, a także umiejętność regulowania emocji i zachowywania się zgodnie z normami społecznymi.
Pierwsze objawy nieprawidłowego rozwoju zmysłowo-ruchowego możemy zaobserwować już w pierwszych miesiącach życia dziecka. Opóźniony rozwój psychoruchowy, szczególnie brak odruchów noworodkowych, a po 3 miesiącu życia asymetria ciała oraz trudności w utrzymaniu stabilności głowy, powinny skłonić rodziców do zasięgnięcia porady lekarskiej.
U starszych dzieci mogą to być:
- Opóźniony rozwój i zaburzenia koordynacji ruchowej – późniejsze nabywanie nowych umiejętności; problemy z motoryką dużą i/lub małą.
- Obniżone lub wzmożone napięcie mięśniowe.
- Nadwrażliwość zmysłowa – dziecko zatyka uszy, często ma wrażenie uciskania w bucie, przeszkadzają mu metki, chowa się pod stołem.
- Zbyt mała wrażliwość/ reaktywność na bodźce – wysoki próg bólu/ potrzeba dodatkowej stymulacji.
- Problemy z orientacją przestrzenną.
- Zaburzenia koncentracji uwagi.
- Trudności z czytaniem, pisaniem i liczeniem.
- Problemy społeczne i emocjonalne.
Należy pamiętać, że wszystkie umiejętności, które oceniamy u dziecka powinny być odpowiednie do jego wieku. Swoje wątpliwości warto skonsultować z pediatrą, specjalistami pracującymi w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej lub udać się bezpośrednio do terapeuty integracji sensorycznej. Wczesna interwencja jest niezwykle ważna, ponieważ prawidłowe przetwarzanie zmysłowe jest kluczowym elementem harmonijnego rozwoju dziecka. Jej poziom wpływa na jego funkcjonowanie we wszystkich sferach życia – poznawczej, emocjonalnej i społecznej.
Bibliografia:
- Ayres J.A., Integracja sensoryczna a zaburzenia uczenia się, Gdańsk 20219
- Borkowska M., Integracja sensoryczna w rozwoju dziecka, Gdańsk 2018
- Maas, V.F., Uczenie się przez zmysły, Gdańsk 2023