Na wstępnie warto zaznaczyć, że rozwój motoryki małej jest ściśle powiązany z ogólną sprawnością ciała – motoryką dużą. Dlatego też aktywność fizyczna w pierwszych latach życia dziecka jest niezwykle ważna dla jego rozwoju. Powinniśmy zapewnić mu jak najwięcej okazji do aktywnego spędzania czasu poprzez np.: zabawy ruchowe i muzyczno-ruchowe, spacery, ćwiczenia gimnastyczne. motoryki dużej pozwala bowiem na wykonywanie takich czynności, jak np.: chodzenie, skakanie, rzucanie i łapanie piłki, wchodzenie i schodzenie po schodach, utrzymywanie równowagi.
Motoryka mała to najogólniej rzecz biorąc, sprawność dłoni i palców. Pozwala rozwinąć umiejętności wymagające precyzji ruchów np.: zapinania i rozpinania guzików, chwytania i przenoszenia drobnych przedmiotów, zawiązywania sznurowadeł, aż w końcu odwzorowywania kształtów i pisania.
Wysoki poziom funkcji motorycznych sprzyja rozwojowi i utrwaleniu prawidłowego chwytu narzędzia pisarskiego, co z kolei rzutuje na umiejętność prawidłowego odwzorowywania i łączenia liter, mieszczenia się w liniaturze. Pozwala także pisać w dobrym tempie, niwelując problem szybkiego męczenia ręki.
Ćwiczenia rozwijające motorykę małą powinny być oparte na zabawie. Ważne, by były przyjemne i atrakcyjne dla dziecka. Podstawowe ćwiczenie jakim jest ugniatanie kulek ze starych gazet można urozmaicić wprowadzając do zabawy element rywalizacji – zawody w rzucaniu do celu. Nie każmy dziecku kilkukrotnie nawlekać na sznurek korali, by za chwilę na jego oczach zniszczyć jego pracę. Zaproponujmy, by zrobiło bransoletkę dla cioci lub babci. Wszystkie ćwiczenia mogą być atrakcyjne!
Kilka przykładów ćwiczeń rozwijających motorykę małą opartych na zabawie:
- Budowanie z klocków – już kilkumiesięczne dzieci poprzez chwytanie, manipulowanie klockami (dobranymi odpowiednio do ich wieku) rozwijają motorykę małą.
Dzieci mogą budować pojazdy, drogi, budynki, a także układać sekwencje, dokonywać prostych klasyfikacji. Możliwości jest nieskończenie wiele!
- Wycinanie nożyczkami.
Mozolne cięcie kartki wzdłuż linii? – zdecydowanie NIE! Niech stanowi to część pracy nad Waszym „Wesołym Stworkiem”. Przygotujcie kartonowe pudełko po chusteczkach higienicznych, pomalujcie je razem dużymi pędzlami/ gąbeczkami. Wytnijcie oraz przyklejcie oczy i zęby. Z wyciętych pasków zróbcie Stworkowi śmieszną fryzurę. Nadajcie mu imię, a następnie wykorzystajcie do zabawy i nauki. Przykład zabawy edukacyjnej:
- Przygotujcie kartoniki z literkami.
- Ustalcie, że w danym momencie stworek zjada wyłącznie samogłoski.
- Poproście dziecko, by nakarmiło go używając wyłącznie właściwego „pokarmu”.
- Malowanie farbami na dużych arkuszach papieru np. fal, gór, pętelek
Przykład: dziecko maluje tułów baranka przy pomocy pętli. Należy zwrócić uwagę, by ruchy były płynne, a dziecko jak najrzadziej odrywało rączkę od papieru. Następnie dorysowujemy brakujące elementy ciała naszego baranka.
- Zabawy paluszkowe.
Od tradycyjnych zabaw paluszkowych typu:
- „Witają się wszystkie paluszki” – dzieci kolejno łączą ze sobą palce dwóch dłoni, a następnie je odrywają.
- „Grota misia”
„Tu jest grota” – pokazujemy pięść,
„w środku miś” – wkładamy kciuk do środka,
„Proszę misiu, na dwór wyjdź” – stukamy drugą ręką w pięść,
O! Wyszedł miś! – wyciągamy kciuk.
poprzez nowe, nieco bardziej angażujące zabawy paluszkowe. Polecam szczególnie książkę Anety i Piotra Winczewskich „Całkiem nowe zabawy paluszkowe. Usprawnianie dłoni dziecka”.
- Szycie.
Na kartce z bloku technicznego wydrukuj duży obrazek np. serce, chmurkę. Wytnij lub poproś o to dziecko. Jak najgrubszą igłą nakłuj dookoła wzór ok. 2 cm od krawędzi. Poproś dziecko, by nawlekło mulinę na igłę (w sklepach internetowych można kupić plastikowe, bezpieczne igły), zawiąż na końcu. Pokaż dziecku w jaki sposób można przewlekać mulinę przez otwory.
- Zabawa masami plastycznymi – plasteliną, piankoliną, ciastoliną i chyba już trochę zapomnianą – masą solną.
Zabawy z wykorzystaniem mas plastycznych mogą być zarówno kierowane („stwórz literę w”), jak i swobodne (dziecko samo decyduje co ulepi).
Przygotowanie dziecka do nauki pisania jest złożonym i długotrwałym procesem. Opiera się na ćwiczeniach małej i dużej motoryki oraz percepcji wzrokowej, słuchowej i czuciowej. Dzięki odpowiedniej stymulacji jesteśmy w stanie pomóc dziecku w opanowaniu tej jakże trudnej umiejętności. Warto więc na co dzień stosować zarówno liczne ćwiczenia rozwijające ogólną sprawność dziecka, jak i ćwiczenia dłoni i palców.
– pedagog Klaudia Sokołowska-Baryś dla Marioinex Edukacja
Bibliografia:
- Kielar-Turska M., Białecka-Pikul M., Wczesne dzieciństwo [w:] Harwas-Napierała B., Trempała J., Psychologia rozwoju człowieka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2000, tom II
- Piotrowska-Madej K., Żychowicz A., Smart Hand Model. Diagnoza i terapia ręki u dzieci, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk, 2018
- Winczewska A., Winczewski P., Całkiem nowe zabawy paluszkowe. Usprawnianie dłoni dzieci, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk, 2018
