Podstawową potrzebą emocjonalną dziecka jest odczuwanie bezwarunkowej miłości ze strony rodziców. Każdy maluch chce mieć ją na wyłączność. Nie powinien nas zatem dziwić fakt, że między rodzeństwem pojawia się zazdrość. Jest ona w pełni naturalna i nieunikniona.
Zazdrość w obliczu nowego członka rodziny
O zazdrości między rodzeństwem mówimy zazwyczaj w kontekście pojawienia się nowego członka rodziny. Dla pierwszego dziecka jest to olbrzymia zmiana. Od tej pory musi dzielić się uwagą i bliskością rodziców, którą dotychczas miało na wyłączność. Dziecko walczy z ogromem negatywnych emocji, jednocześnie próbując zostać dobrym bratem czy siostrą. Rzadko jednak mówi się o tym, że zazdrość odczuwają wszystkie dzieci w rodzinie. Każde czuje strach przed utratą miłości i uwagi ze strony rodziców, choć zazwyczaj z innych powodów.
Wpływ dorosłych na rywalizację między rodzeństwem
Zdarza się jednak, że rodzice, dziadkowie bądź inne bliskie osoby nieświadomie zaostrzają rywalizację między dziećmi, na przykład poprzez porównywanie ich osiągnięć, zachowań lub zdolności. Takie działania, choć często mają na celu motywowanie dzieci, mogą prowadzić do poczucia niesprawiedliwości, braku akceptacji i osłabienia więzi między rodzeństwem. To z kolei wpływa negatywnie na każde z nich, jak i na ich przyszłą relację. Nieświadome faworyzowanie jednego dziecka czy przypisywanie im określonych ról, takich jak „mądrzejszy” lub „sprawiający problemy”, może wzmagać konflikty i budować niezdrową atmosferę w rodzinie. Jak więc reagować w takich sytuacjach? Jakich zachowań unikać, by nie doprowadzać do zaostrzenia napięć? Jak rozmawiać z dziećmi na temat ich uczuć względem rodzeństwa, aby pomóc im budować silne i pozytywne więzi? Kluczowe jest zrozumienie, że każde dziecko potrzebuje uwagi, akceptacji i indywidualnego podejścia, by mogło czuć się ważne i kochane w rodzinie.
Jak unikać zaostrzania rywalizacji między dziećmi?
- Nie staraj się dawać dzieciom wszystkiego „po równo”. To bardzo trudne, często wręcz niemożliwe. Powoduje w Tobie nieustanny strach, że każde drobne odstępstwo może prowadzić do poczucia niesprawiedliwości i kłótni między rodzeństwem. Staraj się brać pod uwagę indywidualne potrzeby każdego dziecka.
- Unikaj jakichkolwiek porównań. Każde z Twoich dzieci jest inne. Każde ma mocne i słabsze strony. Nie używaj ich jako argumentu w dyskusji.
- Nie manipuluj uczuciami dziecka, np. „Ty jesteś taki duży i kochany, że na pewno podzielisz się z siostrą”.
- Unikaj etykietowania. Nazywanie jednego dziecka „wzorowym” czy „pilnym”, a drugiego „leniem” na pewno nie wpłynie pozytywnie na ich, jak i Waszą relację.
- Pozwól dziecku wyrażać negatywne emocje jakie odczuwa względem rodzeństwa. Wysłuchaj go, okaż zrozumienie. Spróbuj nazwać emocje, które odczuwa (np. „Widzę, że jesteś zły”). Następnie określ jego oczekiwania (np. „Wolałbyś, żeby siostra zapytała czy może wyrzucić Twój obrazek”).
- Podpowiedz w jaki sposób może zasygnalizować rodzeństwu swoje uczucia (np. „Nie lubię, gdy wyrzucasz moje rzeczy bez pytania”).
- Postaraj się czasem spędzać czas tylko z jednym dzieckiem, tak by przez chwilę każde z nich mogło mieć Cię na wyłączność.
Jak reagować w sytuacji konfliktowej?
- Dzieci stale rozwijają swoje zdolności społeczne, w tym umiejętność uczestniczenia w konflikcie. Nie każda kłótnia rodzeństwa wymaga interwencji ze strony rodzica. Reaguj dopiero, gdy konflikt zaczyna przerastać któreś z dzieci – pojawiają się bardzo silne emocje, agresja słowna bądź fizyczna.
- Nie stawaj po żadnej ze stron. Staraj się unikać argumentów „Ustąp, jesteś starszy”.
- Określ uczucia, które towarzyszą dzieciom.
- Wysłuchaj co każde z nich ma do powiedzenia.
- Wykaż zrozumienie dla problemu.
- Zachęć do samodzielnego znalezienia rozwiązania. Jeśli to niemożliwe, pomóż im. Pamiętaj jednak, by nie stawać po żadnej ze stron konfliktu.
Zazdrość jako naturalna część relacji między rodzeństwem
Warto pamiętać, że zazdrość między rodzeństwem jest naturalna. Nie martw się i nie obwiniaj za każdym razem, gdy Twoje dzieci zaczynają się kłócić. Uczestniczenie w konfliktach rozwija umiejętność wyrażania i obrony własnego zdania, reagowania na przekraczanie granic oraz rozwiązywania problemów. Postaraj się jednak, by żadne z dzieci nie czuło się pokrzywdzone i niezrozumiane. Zadbaj, by miały przestrzeń i warunki do budowania silnej, pozytywnej więzi.
pedagog Klaudia Sokołowska-Baryś dla Marioinex Edukacja
Bibliografia:
- Baum H., Mamo, on mnie ciągle denerwuje! O zazdrości i kłótniach między rodzeństwem, Kielce 2005
- Gaber A., Mazlish E., Rodzeństwo bez rywalizacji. Jak pomóc dzieciom żyć w zgodzie, by samemu żyć z godnością, Poznań 2017
- Kaniak-Urban Ch., Lex-Kachel A., Kiedy rodzeństwo się kłóci, Kielce 2007